Waarom zinkt een haai niet naar de bodem?
Onderzoek hoe deze grote vis onder water blijft
Sommige haaien zijn zwaarder dan olifanten. Hoe kan het dan dat ze niet naar de bodem van de zee zinken? Dat ga je vandaag uitzoeken!
Wat ga je doen?
Eigenlijk zouden haaien met hun enorme gewicht toch naar de bodem moeten zinken? De walvishaai, bijvoorbeeld, kan namelijk 15 meter lang worden en weegt dan wel 15 ton. Dat is 15.000 kilo! Zouden de bewegingen van de haaien iets te maken met het blijven drijven?
Vandaag ga je onderzoeken waarom een haai drijft met twee experimenten.
Wat heb je nodig voor de experimenten?
- keukenrol of papieren tissues of zakdoekjes
- 2 ballonnen in 2 kleuren
- olie
- grote bak met water
- optioneel: watervaste stift en afwasmiddel
Het haaienvinnen-experiment
Het eerste experiment draait om de vinnen de haaien. Een vin is een plat bewegelijk lichaamsdeel dat voorkomt bij vissen. Helpen de vinnen de haai om te kunnen blijven drijven? En hoe werkt dit dan?
Het experiment
- Scheur een velletje keukenrol van de rol af. Eén kant van het velletje houd je met je handen vlak onder je lippen. De rest van het velletje hangt langs je kin naar beneden. Het velletje keukenrol is nu net als de vin van een haai die niet beweegt.
- Houd het velletje goed vast, zodat je zo recht vooruit kunt blazen.
- Blaas zo hard als je kunt. Als het goed is komt de rest van het keukenrol velletje omhoog.
Hoe kan dit en wat betekent dit?
Door te blazen ontstaat er een 'laag-drukgebied' voor je mond, doordat de lucht hier sneller beweegt als bij je kin. Hierdoor ontstaat een tillende kracht, waardoor het stukje keukenrol recht naar voren komt in plaats van naar beneden hangt.
Bij haaien gebeurt hetzelfde in het water. Het water beweegt sneller aan de bovenkant van hun vinnen dan onder hun vinnen. Dit zorgt ervoor dat het water onder de haai gaat 'dragen'.
Eigenlijk werken haaienvinnen een beetje hetzelfde als de vleugels van een vliegtuig.
Het haaienlever-experiment
De lever is een heel belangrijk orgaan in het lichaam van de haai. Het levert een belangrijk bijdrage aan de spijsvertering én de lever maakt gal. Gal is een vloeistof die nodig is voor de vertering van vetten. Daarnaast is de lever ook schoonmaker van het bloed en een voorraadorgaan. Dit houdt in dat er suikers, vetachtige stoffen en vitamines in worden bewaard. De lever van een haai kan wel 30% van het totale gewicht van een haai wegen. En deze is bijna helemaal gevuld met olie. Dit helpt de haai beter te drijven. Hoe dit precies zit gaan we in dit experiment uittesten.
Het experiment
- Neem een ballon, olie en een trechter.
- Doe de trechter in de ballon en giet de olie in de ballon, totdat deze voor ongeveer een kwart gevuld is met olie.
- Haal de trechter eruit en knoop de ballon nu dicht.
- Schrijf met watervaste stift op de ballon dat hier olie in zit. Als jullie het leuk vinden kun je nog een haaiengezicht op de ballon tekenen.
- Neem een ballon met een andere kleur en pak de trechter er weer bij.
- Doe de trechter in de ballon en vul de ballon dit keer voor een kwart met water. Deze ballon moet ongeveer net zo vol zijn als de ballon met olie. Je kunt eventueel een klein beetje afwasmiddel bij de ballon met water in doen.
- Haal nu de trechter eruit en knoop deze ballon ook dicht. Schrijf op deze ballon wat erin zit. Zit er alleen water in schrijf je dat op. Zit er afwasmiddel bij in, schrijf je dat er bij op. Je kunt natuurlijk ook afkortingen of alleen letters gebruiken. Maak eventueel een haaiengezicht op de ballon met de watervaste stift.
- Schrijf voor de zekerheid nog op een papiertje welke kleur ballon gevuld is met olie en welke kleur ballon gevuld is met water en eventueel afwasmiddel.
- Vul nu een grote bak met water. Hier plaats je de ballonnen in. Kijk maar eens wat er gebeurt!
Hoe kan dit en wat betekent dit?
De dichtheid van water is groter dan de dichtheid van olie. Hierdoor blijft de ballon met olie beter drijven. Probeer maar eens olie en water in een glas te mengen. Als je dit even laat staan krijg je twee lagen. De onderste laag is water en de olie drijft hier bovenop. Het lijkt dus eigenlijk lichter.
De lever van een haai is ongeveer 30% van het totale gewicht van een haai. Dus als een haai 950 kilo weegt, weegt zijn lever 285 kilo. Deze lever bestaat bijna helemaal uit olie. In ons experiment hebben we net geleerd dat olie lichter lijkt dat water en het daardoor drijft. De olie in de lever van de haai helpt de haai dus te drijven.
3 Redenen waarom de haai blijft drijven:
- Het skelet: het skelet van een haai is van ander materiaal dan de botten van mensen. Haaien hebben botten van kraakbeen. Dit is veel minder zwaar en maakt het drijven makkelijker.
- De vorm van de vinnen: de vinnen van een haai werken een beetje zoals de vleugels van een vliegtuig. Het water gaat sneller over de vinnen heen dan onder de vinnen door. Op deze manier is het water boven de vinnen minder zwaar dan onder de vinnen, waardoor het makkelijker is om naar boven te bewegen dan naar beneden.
- De lever van de haai: een haai heeft veel olie in de lever. Ook dit helpt hem om te blijven drijven, want olie is minder dicht dan water.
Alleen door alle 3 deze redenen samen kan een haai blijven drijven. Wanneer de haai alleen een lichter skelet zou hebben of alleen een lever vol met olie, zou de haai nog steeds naar de bodem zinken. Als een haai stopt met bewegen gebeurt dit ook nog steeds.
